پرسشنامه استاندارد  چیست؟

ویژگی‌های پرسشنامه

استاندارد بودن:
استاندار بودن پرسشنامه به معنی یکنواختی پرسشنامه است و می توان به صورت گسترده از آن استفاده کرد. در ادامه بیشتر در رابطه با استاندارد بودن پرداخته می شود.

اکتشافی بودن:
به زبان ساده یعنی از پرسشنامه برای رسیدن به هدف استفاده کرد به صورت که اگر سوالات ساختاریافته جمع آوری داده ها را محدود کردند می توان از سوالات باز یا هر نوع سوال دیگری استفاده کرد.

دنباله دار بودن سؤالات:
به صورت معمول ابتدا اطلاعات دموگرافیک افراد دریافت می شود سپس پرسش های مربوط به هدف تحقیق دریافت می شود.

برای طراحی پرسشنامه دو راه وجود دارد:

1) استفاده از پرسشنامه‌های محقق ساخته
2) ‌استفاده از پرسشنامه‌های استاندارد

پرسشنامه محقق ساخته، ابزاری است که محقق بر حسب اهداف و متغیرهای مورد نظر خود، اقدام به ساخت آن می کند و برای اطمینان از اینکه ابزار از ثبات، دقت و حساسیت مناسب برخوردار است، روایی و پایایی آن را مورد بررسی و سنجش قرار می دهد.

پرسشنامه استاندارد یا هنجار شده ( Standardized Questionnaire یا Normalized questionnaire)
پرسشنامه ای است که با یک تحقیق علمی طراحی شده است و پایایی و روایی آن مورد تایید قرار گرفته است. الزاما قرار گرفتن پرسشنامه در یک پایان نامه یا یک مقاله علمی به معنی استاندارد بودن نیست. یک پرسشنامه استاندارد جاصل مطالعه و کاربرد پرسشنامه های متعددی است که برای اهداف و متغیرهای مختلف طراحی شده است و محققان از بین آنها به پرسشنامه ای روا، پایا و دقیق که بر روی جوامع مختلف اجرا شده و نهایتا منجر به نتیجه ای قابل استناد شده است، دست یافته اند.

پرسشنامه محقق ساخته در مواقعی استفاده می شود که ابزار مناسبی برای بررسی متغیرهای تحقیق وجود ندارد وگرنه توصیه اکید بر این است که محققان خود اقدام به ساخت پرسشنامه نکنند و تا جایی که امکان دارد از پرسشنامه های استاندارد یا هنجار شده استفاده کنند.(در کارگاه های آکادمی تحلیل آماری ایران با توجه به عدم دانش محققین نسبت به پرسش نامه های انعکاسی و ترکیبی به طور کلی پرسش نامه خود ساخته رد می شود )

انواع پرسشنامه استاندارد

انواع پرسشنامه استاندارد از حیث نوع پرسش ها به ۳ گروه کلی طبقه بندی می شوند که عبارتند از:

• پرسشنامه با سوالات پاسخ بسته

در این گونه پرسش ها، معمولا شما  می توانید چند گزینه را در دسترس جواب دهنده قرار دهید و او بایستی یکی از آنها را تعیین کند. گزینه های نظیر بله یا خیر، زن یا مرد، مجرد  یا متاهل و… من جمله پرسش هایی است که به شیوه بسته عرضه شده اند.

• پرسشنامه با پرسش های پاسخ باز

این پرسش ها به گونه ای طراحی شده اند که جواب دهنده به صورت  دلخواهی هر جوابی را می تواند به پرسش دهد. این پرسشنامه مرسوم نیستند به جز در موارد ویژه.

• پرسشنامه با پرسش ها دارای انتهای باز

از دیگر انواع پرسشنامه استاندارد می توان به این مورد اشاره کرد. اغلب با پرسش هایی روبرو می شوید که پایان آنها  نقطه چین گذاشته اند و ما بایستی آن ها را کامل نماییم که به این پرسش ها انتهای باز می گویند.

دلایل استفاده از پرسشنامه استاندارد

از دلایل بکارگیری پرسشنامه استاندارد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• روایی و پایایی پذیرفتنی دارد.
• خصوصیات روانسنجی در آن بازبینی شده است.
• برآیند حاصل از آن با برآیند پیشین به وسیله محققان دیگر قابل قیاس است.
• دقت، توجه و حساسیت زیادی دارد.
• توانایی مبدل معلومات خام به رتبه یا معناها در آن ها وجود دارد.
• با ملاحظه به تعریف این نوع پرسشنامه و مدنظر قرار دادن خطر های بکارگیری از یک پرسشنامه غیر استاندارد به این برآیند می رسیم که در هر پژوهش اولویت با بکارگیری از پرسشنامه های استاندارد است. به استثناء این که حقیقتا به این برآیند برسید که برای مبحث شما این نوع پرسشنامه موجود نیست آن زمان می توانید یک پرسشنامه دیگر برای آن پی ریزی نمایید‌.

مزایای بکارگیری از پرسشنامه استاندارد

در مجموع بکارگیری از پرسشنامه استاندارد دارای مزایای بسیاری است که شامل:

• من جمله این مزایا می توان به جایز و واضح بودن آن اشاره کرد که با بکارگیری از سوالات استاندارد خیلی زود به جواب می رسید و احتمال خطا تا میزان خیلی زیادی پایین می آید. مهم بودن روانسنجی در این است که لوازم علمی ضروری را جهت معرفی و دسته بندی در دسترس جامعه و کارشناسان قرار می دهد.
• در این نوع پرسشنامه احتمال بکارگیری از انتقادات و نظرات دیگران مهیا خواهد بود.
• این پرسش ها خیلی دقیق و مهم هستند و با مبادی منحصر به فردی طراحی می شوند.
• با این پرسش ها می توانید اعداد را تبدیل به معانی دقیق و مفهومی کنید.

به طور کلی استفاده از پرسشنامه استاندارد به دلایل زیر ترجیح دارد:

•  روایی و ویژگی های روان سنجی این سوالات مستدل تر است. روان سنجی (Psychometrics) به مجموعه شیوه هایی اطلاق می شود که به محقق کمک می کند تا پدیده های روانی انسان را از حالت کیفی به حالت کمی (عددی) در آورد. اهمیت روانسنجی در این است که وسایل علمی لازم را برای شناخت وطبقه بندی در اختیار جامعه و متخصصان قرار می دهد.
• دوم آنکه امکان مقایسه نتایج با یافته های سایر پژوهشگران فراهم می شود .
• پایایی قابل توجهی دارد .
• روایی آن قابل اعتناست.
• دقیق و حساس است
• قدرت عینی ساختن پاسخها را دارد
• بعضی از پرسشنامه های استاندارد دارای نرم یا هنجار هستند که با استفاده از آن می توان اعداد و داده های خام را تبدیل به رتبه یا مفهوم کرد.

نمونه هایی از پرسشنامه های استاندارد عبارتند از:

• پرسشنامه سنجش صدمات وارد بر ورزشکاران
• پرسشنامه شادکامی آکسفورد
• سیاهه افسردگی بک

قوانین عمده تهیه پرسشنامه هنجار شده

پرسشنامه هنجار شده جدای از مبحث بایستی از قوانین ویژه  ای تبعیت نمایند که به شرح زیر است:

• پرسش ها بایستی مفهوم خود را به راحتی به شخص مقابل برسانند. بدین مفهوم جمله بندی و گزینه های گمان برانگیز نبایستی سوال شونده را با مسئله روبرو کنند.
• پرسش ها بایستی دربر دانده علایق متنوعی باشند و نبایستی شخص مجبور شود نظری حز باور خود را اظهار کند. بدین مفهوم شخصی که نظر Q را دارد نباید مجبورا گزینه B را تعیین کند.
• پرسشنامه هنجار شده همواره بعد از پایان قسمت اصلی ، بخشی تحت عنوان open answer دارد و بدین وسیله می کوشند جوانب جدید مبحث را از نگاه بیننده بشناسد.
• هر موضوع فقط یک مبحث را بازبینی می کند ، فرضیه سازی در خصوص نحوه جوابگویی مجاز نیست، پرسش تحت هیچ شرایطی نباید شخص را به سمت معلومی رهنمون کند، اعمال ذهنیت منفی به وسیله کلام در متن پرسش غیر مجاز است.

ویژگی های عمده پرسشنامه استاندارد

ویژگی های پرسشنامه استاندارد به شرح زیر می باشد:

• طراح و مولف این پرسشنامه معلوم، سال نشر آن نیز در این پرسشنامه ثبت شده است.
• مقصود از گردآوری داده ها در این نوع پرسشنامه را مشخص می کنند و به عنوان مقصود مدنظر قرار می دهند.
• پرسش های طرح شده مطابق دامنه های استاندارد نمره گذاری می شوند.
• روایی: این مطلب در برآورد دیدگاه ها جهت مباحث مدیریتی و روانشناسی حائز اهمیت است و استاندارد بودن پرسشنامه برای محاسبه معلومات بسیار مهم است. مضمون و چگونگی سوالات ضروری است با مقصود پرسشنامه یکی باشد یعنی رابطه مفهومی و سودمندی داشته باشد. برای مثال جهت محاسبه دیدگاه فردی شخص احتیاجی نیست اشخاص مطلع شوند که‌جهت خرید به چه فروشگاهی مراجعه می کند. پس سوالات بایستی با ماخذ هدف ، رابطه مفهومی داشته باشد. هنگامی که پرسشنامه ای این ویژگی را داشته باشد به عبارتی می گویند این پرسشنامه روایی است.
• پایایی: پرسشنامه معمولا زمانی استاندارد به شمار می آید که از ارزش و اعتبار بهره مند باشد بدین مفهوم که نتیجه پایانی مطمئنی عرضه کند و در صورت تکرار گردآوری معلومات به وسیله پرسشنامه همان برآیندی نزدیک به آن را عرضه نماید.
• شیوه اجرا و محاسبه برآیند: از دیگر ماخذ های این گونه پرسشنامه شیوه اعمال مشخص است، شیوه نتیجه گیری و نمره گذاری بایستی معلوم و مشخص باشد.
• شیوه تعبیر: برآیند تجزیه یا تفسیر هر یک مشابه باشد، یعنی ماخذ جهت اعلام نتیجه پرسشنامه معلوم شده باشد.

از کارایی های مرسوم این پرسشنامه به دلیل همه گیر بودن در دانش های متنوع در دامنه های وسیعی بکار برده می شود و حاوی رشته های بسیاری من جمله رشته های علوم انسانی است.