یک پرسشنامه پژوهشی خوب چگونه است؟

شیوه ی تهیه و تنظیم پرسشنامه پژوهشی به عنوان ابزاری برای جمع آوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز در پایان نامه یا تحقیق و…نیاز به اطلاعات و دانستن روش ها و مراحل گوناگون تحقیق با توجه به شیوه ی به کار رفته می باشد. ذکر این نکته لازم است که در تحقیقات جامعه شناسی، هیچ گونه پرسشنامه آماده نداریم و بر اساس عنوان و فرضیه ها و…تنظیم می شود اما در کل کاربرد عمده پرسشنامه در چگونگی و روش تحقیق پیمایش می باشد و مراحل تهیه آن مستلزم رعایت نکات زیر است:

۱-باید اهداف و پرسش های پژوهش و تحقیق شما مشخص باشد. این دو مورد باید مثل هم و در راستای هم باشند.

۲-باید فرضیه های شما به خوبی مشخص باشند. پس در صورت مشخص بودن فرضیه ها متغیر های وابسته (ملاک) و متغیرهای مستقل (پیش بین) هم مشخص می گردند.

۳-الان می خواهید فرضیه خود را سنجش کنید. نیاز به وسیله ای برای گردآوری داده ها و اطلاعات دارید. یکی از ابزارهای شما برای این کار پرسشنامه است. در کل برای ارزیابی و سنجش هر فرضیه عمدتا-بسته به سطح تحصیل و نوع متغیر شما-پنج الی شش پرسش در قالب انواع طیف ها (مانند بوگاردوس، گاتمن، لیکرت و…) طراحی و تهیه می کنید ولی باید به صورتی تنظیم و تهیه شود که قابلیت سنجش و ارزیابی این متغیر درون فرضیه شما را داشته باشند. به عبارت ساده تر بعد از طراحی و تهیه پرسش ها آنها را مورد سنجش و ارزیابی قرار می دهید و با توجه به آلفای کرونباخ میزان اعتبار آنها را به دست می آورید.

۴-بهتر است پرسش های هر فرضیه را به صورت مرتب زیر هم قرار دهید. این کار موجب سهولت و راحتی نظم دهی و تحلیل آماری کار می شود. البته نوشتن فرضیه در پرسشنامه نهایی لازم نیست.

۵-متغیرهای زمینه ای لازم و پرسش های جانبی-مانند تحصیلات، محل سکونت، سن و…- و یا هر نوع اطلاعات و داده های مکمل دیگر (البته نه اضافی) را که نیاز داشتید می توانید در پرسشنامه به خوبی بگنجانید. البته این نوع سوالات با توجه به سلیقه محقق می تواند در اول تحقیق بیاید یا در آخر آن.

نکات کلیدی و مهم در طراحی و اجرای پرسشنامه پژوهشی

در طراحی و اجرای پرسشنامه پژوهشی یک سری نکات کلیدی وجود دارد که باید رعایت شود. این نکات تفاوت یک پژوهش و تحقیق در سطح ابتدایی را با یک پژوهش استاندارد و اصیل سطح بالا را که در یک معیار جهانی قرار دارد به خوبی نشان می دهد.

رعایت و عدم رعایت این نکات و قوانین باعث می شود که پژوهش تهیه شده شما در نهایت سر از روزنامه ها و مجلات بی اعتبار در بیاورد یا در روزنامه ها و مجلات مشهور وابسته به معتبرترین دانشگاه های جهان منتشر شود. این نکات و قوانین مهم و کلیدی در طراحی و اجرای پرسشنامه پژوهشی عبارتند از:

– پژوهشگر نباید از همان ابتدا مستقیما به دنبال اصل مطلب و پرسیدن سوالات باشد.

این قانون هم برای شیوه مدرن و پرسشنامه اینترنتی و هم برای شیوه سنتی صادق است. محقق و پژوهشگر نیاز دارد که دو صفحه وب جداگانه و یا دو برگه جدا را در اختیار شرکت کننده ها قرار بدهد.

– باید هنگام طرح سوالات و نوشتن قواعدی را رعایت کنیم؛ مانند:

۱- در زمان طرح سوال سعی کنید به جواب های شرکت کننده ها سمت و جهت ندهید.

مثلا استفاده از عبارات (منصفانه نیست بگوییم که…)، (بهتر نیست بگوییم که) و…در سوالات پرسشنامه پژوهشی موجب جهت دهی جواب های شرکت کنندگان می شود.

۲- از به کاربردن عبارتهای جدید و تازه ایجاد شده و عبارت های رایج در یک صنف و شغل خاص پرهیز کنید.

باید مطمئن شوید که گفتار و زبان شما برای تمام اشخاص با هر میزان تحصیلاتی قابل فهم و درک است. امکان دارد که زبان پرسشنامه برای بعضی از پاسخ دهندگان ناآشنا باشد و به آن سوالات هیچ تسلطی نداشته باشند.

۳- باید از سوال های دو وجهی که دارای دو پرسش در یک سوال است اجتناب کنید. هر پرسش باید تنها یک نکته ضروری را در بر داشته باشد.

مثلا نپرسید که آیا شما از هندبال و فوتبال لذت می برید؟

۴- از به کار بردن واژه ها و عبارت های منفی به شیوه ی تو در تو بپرهیزید.

به عنوان مثال بهتر است که به جای این سوال (استعمال دخانیات و سیگار کشیدن در مکان های عمومی نباید ممنوع شود؟) بهتر است از سوال (استعمال دخانیات و سیگار کشیدن در مکان های عمومی باید ممنوع شود؟) استفاده کنید.

– تعصب را به حداقل برسانید.

مثلا بهتر است به جای سوال (چند بار به دلیل حفظ آبرویتان دروغ گفته اید؟) از سوال (شما چند بار حفظ آبروی خود را به بیان کردن حقیقت ترجیح داده اید؟) استفاده کنید.

– سوالات ناراحت کننده و سخت را به طور کنترل شده بیان کنید.

– سوالات را بر مبنای راحت به سخت مرتب کنید.

– سعی کنید گزینه های که برای انتخاب به شرکت کننده ها می دهید انحصاری باشد.

– نباید صفحه تایید نهایی حالت رباتی داشته باشد.

برای انجام یک پایان نامه مدیریت در کل دو نوع پرسشنامه وجود دارد که عبارتند از:

– پرسشنامه محقق ساخته

– پرسشنامه استاندارد

پرسشنامه محقق ساخته چیست؟

پرسشنامه محقق عبارت است از مجموعه یا تعدادی از سوالات هدفدار که با بهره گیری از اندازه ها و مقیاس های متعدد دیدگاه، نظر و بینش یک شخص پاسخگو را مورد ارزیابی و سنجش قرار می دهد.

محقق زمانی از پرسشنامه محقق ساخته برای گردآوری داده ها و اطلاعات پایان نامه خود استفاده می کند که در مورد عنوان و موضوع او پرسشنامه استاندارد وجود نداشته باشد. در این موقع محقق با مرور ادبیات تحقق خود و مصاحبه های تخصصی اول مولفه های پرسشنامه را پیدا می کند و بعد آنها را غربال کرده و در آخر تعدادی پرسشنامه یا سوال را برای هر مولفه تهیه می کند. برای تهیه پرسشنامه محقق ساخته باید موضوع پرسشنامه مدیریت را به خوبی مطالعه کنید.

پرسشنامه استاندارد چیست؟

پرسشنامه استاندارد در واقع به پرسشنامه ای گفته می شود توسط اساتید معروف و سرشناس زمینه مورد مطالعه و تحقیق طراحی و تهیه شده است. این پرسشنامه باید دارای روایی و پایایی باشد. پایایی آن معمولا با محاسبه کردن آلفای کرونباخ به دست می آید و برای سنجش و ارزیابی روایی نیز از روش روایی سازی (تحلیل عاملی تاییدی) و یا روایی محتوایی (ارزیابی نظر و دیدگاه خبرگان) استفاده می شود.

تفاوت ساختاری بین پرسشنامه محقق ساخته و پرسشنامه استاندارد وجود ندارد ولی به طور کلی:

پرسشنامه محقق ساخته به پرسشنامه ای گفته می شود که توسط خود محقق برای ارزیابی و بررسی یک هدف تخصصی خاص طراحی شده است و پرسشنامه استاندارد نیز به پرسشنامه ای گفته می شود که قبلا روایی و پایایی آن در یک مطالعه معتبر اثبات شده است.

اجزای پرسشنامه پژوهشی محقق

پرسشنامه محقق دارای سه قسمت است که عبارتند از:

– معرفی پرسشنامه

در این قسمت در مورد حفظ محرمانگی اطلاعات و هدف پرسشنامه یک توضیح کوتاه و چند خطی ارائه می شود.

– سوالات تخصصی

بخش اصلی پرسشنامه سوالات تخصصی است که بر مبنای مولفه های تشکیل دهنده موضوع تحقیق شکل گرفته است. از طیف لیکرت جهت ارزش گذاری و امتیاز دهی کمی پاسخ دهی سوالات تخصصی استفاده می شود.

– سوالات عمومی

این قسمت مشخصات شخصی شرکت کنندگان را در بر می گیرد. این پرسش ها عبارتند از: سن، جنس، مرتبه سازمانی، میزان تحصیلات و وضعیت استخدامی.

طراحی سوالات تخصصی پرسشنامه پژوهشی

اگر قصد دارید که یک پرسشنامه پژوهشی بسازید اول باید ابعاد گوناگون سازه مورد نظر را به خوبی شناسایی کنید. در مرحله بعدی باید بر مبنای مصاحبه با خبرگان یا ادبیات پژوهش برای هر عامل اصلی تعدادی گویه را تهیه کنید. در نهایت بعد از شناسایی گویه های سنجش هر عامل باید آنها را به شیوه ی سوالی مطرح کنید به صورتی که شرکت کننده بتواند با استفاده از طیف لیکرت به خوبی به آنها پاسخ بدهد.

مراحل طراحی و ساخت پرسشنامه پژوهشی محقق ساخت

زمانی که برای یک تحقیق و پژوهش ابزار استاندارد وجود ندارد در نتیجه محقق و پژوهشگر خود تلاش می کند یک ابزار جدید را طراحی کند. این ابزار که محقق آن را طراحی و تدوین می کند باید دارای دو شرط اساسی باشد:

• تامین روایی : باید با استفاده از نظر خبرگان و متخصصان موضوع تامین روایی شود.

• اجرای آزمایشی : این ابزار طراحی و تدوین شده توسط پژوهشگر باید اول به صورت آزمایشی اجرا شود.

در کل می توان گفت برای نهایی شدن یک پرسشنامه محقق ساخته لازم است که سه مرحله طی شود که این مراحل عبارتند از:

•  مرحله برنامه ریزی و طراحی پرسش ها
• مرحله اجرای آزمایشی از دو بعد شناختی برای قابل فهم بودن و قابل قبول بودن پرسش های آزمون
•  انجام تحلیل آماری (بعد کمی)

چگونه بهترین پرسشنامه پژوهشی را تهیه کنیم؟

در واقع می توان گفت که از مهمترین بخش های انجام یک روش تحقیق برای بیشتر مقالات و پایان نامه ها طرح سوال از خبرگان و متخصصان این حیطه و تهیه بهترین پرسشنامه پژوهشی است که به شما کمک می کند اول از همه چیز در دنیای علمی شکاف های واقعی را شناسایی کنید و بعد برای حل آن مشکل در جامعه به دنبال بهترین راه کار و راه حل باشید پس تهیه بهترین پرسشنامه برای بیشتر رشته های روانشناسی، مدیریت و…به عنوان بهترین راه حل و راه کار جهت گردآوری داده ها و اطلاعات است. به خاطر اینکه بیشتر مشکلات روانشناسی و مدیریتی نیازمند این هستند که اول آن مشکل در جامعه شناسایی شود و بعد دنبال راه حل آن باشید حتی اگر شیوه ی تحقیق شما آماری نباشد باز هم شما برای اجرا کردن پژوهش خود به نیاز تحلیل آماری و تهیه یک پرسشنامه پژوهشی خوب دارید.

 اصول کلی تهیه بهترین پرسشنامه پژوهشی

برای تهیه بهترین پرسشنامه پژوهشی یک سری اصول کلی وجود دارد که عبارتند از:

۱-سوال های پرسشنامه باید برمبنای هدف ها و پرسش های تحقیق تنظیم شود. (باید مشخص باشد که هدف اصلی شما از تدوین این پرسشنامه چیست؟ یا در تهیه آن دنبال چه چیزی هستید؟)

۲-از آنجایی که در ایران پاسخ دادن به پرسش های پاسخ نامه کار سختی است پس باید پرسشنامه شما به شیوه ای طراحی شود که پاسخ دهنده ها را به خود جذب کند و پرسش های مطرح شده برای او جالب و جذاب باشد تا بتواند به اکثر سوالات به راحتی پاسخ دهد.

۳-به خاطر دلایل ذکر شده تا جای که امکان دارد پرسشنامه را کوتاه تهیه کنید و اطلاعات مورد نیاز پژوهشگر را به خوبی فراهم آورد؛ سعی کنید با کوتاه ترین پرسش ها بهترین داده ها و اطلاعاتی را که دنبال آن هستید استخراج کنید.

4-سعی کنید به صورت کوتاه دستورالعمل های اولیه پرسشنامه را توضیح دهید (باید حداکثر حدود سه خط در مورد پرسشنامه توضیح دهد و این توضیحات حاوی تمام اطلاعات مورد نیاز شرکت کننده، برای پاسخ دادن پرسشنامه باشد. پرسشنامه پژوهشی خوب باید تمام دستورالعمل های تکمیلی و همچنین چگونگی جواب دادن به پرسش ها را در چند جمله کوتاه برای پاسخ دهنده ها تعیین کند).

انواع سوال ها در تهیه بهترین پرسشنامه پژوهشی

در تهیه بهترین پرسشنامه پژوهشی اولین قدم تعیین نوع سوال های پرسشنامه و شناسایی کردن متغیرها و عوامل پژوهش است. بعد از آن پژوهشگر می تواند در مورد نوع پرسش ها ی که می تواند متغیرها را به خوبی اندازه گیری کند تصمیم بگیرد.

در کل می توان گفت که برای تهیه بهترین پرسشنامه پژوهشی سوال ها به دو روش ارائه می شوند که عبارتند از:

• سوال های بسته-پاسخ

در واقع سوال های بسته-پاسخ یک سری از گزینه ها را ارائه می دهد تا پاسخ دهنده یا شرکت کننده بتواند از میان آنها یک جواب را انتخاب کند. در واقع می توان گفت که شرکت کننده این پرسش ها را به خوبی و به سرعت درک می کند و به راحتی به آن پاسخ می دهد. همچنین علاوه بر آن در استخراج اطلاعات، می توان به راحتی آنها را تجزیه و تحلیل و مقوله بندی کرد.

پرسشنامه بسته -پاسخ در حالت های متفاوتی ارائه می شود که این حالت ها عبارتند از:

۱-حالت چند جوابی

در این نوع پرسش، شرکت کننده یکی از گزینه های ارائه شده در پرسشنامه را انتخاب و علامت می زند.

۲-حالت چند درجه ای

در این نوع پرسش شرکت کننده در مورد یک مساله موضع خود را بر روی یک طیف با انتخاب گزینه ای که به بهترین شیوه نمایانگر عقاید، نگرش یا باورهای او در مورد آن گویه باشد، تعیین کند. در واقع می توان گفت که متداول ترین حالت انجام یک پایان نامه، حالت چند درجه ای است.

• سوال های باز-پاسخ

سوال های باز-پاسخ، سوال های هستند که پاسخ دهنده می تواند به اختیار خود جواب دهد. پاسخ های آنها می تواند چند کلمه و یا چند جمله باشد. از این نوع پرسش ها برای مطالعه و بررسی عقاید در یک زمینه ویژه استفاده می شود. باید این نکته را ذکر کنیم که تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده های حاصل از این نوع پرسش ها سخت است و به یک سیستم کدگذاری خاص نیاز دارد.

بعد از ساخت پرسشنامه پژوهشی خود شما می بایست آن را بین پاسخ دهندگان توزیع کنید. بهترین راه توزیع، پرسشنامه آنلاین اول فرم هست.

همین الان به صورت رایگان پرسشنامه آنلاین را طراحی کنید: