پرسشنامه آماری چیست؟ طراحی و تحلیل پرسشنامه آماری

برای انجام طرح های تحقیقاتی مانند پایان نامه های دانشگاهی نیاز به جمع آوری داده های متنوع از منابع مختلف است. برای جمع آوری داده ها لازم است که از یک ابزار مناسب استفاده شود که پرسشنامه آماری یکی از ابزارهای کاربردی برای تحقیقات و نظرسنجی های اجتماعی می باشد. این پرسشنامه ها توسط افراد عادی پاسخ داده می شوند و کاربردی در تحقیقات میدانی ندارند.

پرسشنامه آماری چیست؟

به طور کلی پرسشنامه آماری از مجموع چندین سوال در رابطه با یک موضوع خاص طراحی شده است و توسط یک سری از پاسخ دهندگان تکمیل می شود. در واقع می توان پرسشنامه را نوعی مصاحبه کتبی به حساب آورد. برای دریافت پاسخ پرسشنامه ها روش های متفاوتی وجود دارد مانند روش حضوری، تلفنی، کامپیوتر، پست الکترونیک، پست سنتی و ‌‌‌…

اگر بخواهید از یک نمونه بزرگ از افراد جامعه مقادیر زیادی اطلاعات کسب کنید استفاده از پرسشنامه یک روش کم هزینه و کارآمد است که کاربرد گسترده ای در طرح های تحقیقی و نظر سنجی دارد.

تاریخچه طرح پرسشنامه تحلیل آماری به سال ۱۸۳۷ برمیگردد زمانی که انجمن آمار لندن برای یک طرح آماری نیاز داشت تا داده هایی از افراد جمع آوری کند و از آنجا که این شیوه کارایی بسیاری داشت رفته رفته به ابزاری پر کاربرد برای جمع آوری اطلاعات و داده ها تبدیل شد.

سرعت جمع آوری داده ها در این روش بالاست و طراح و محقق سوالات می تواند در زمان ارائه آنها به پاسخ دهنده حضور نداشته باشد. در پاره ای از مواقع برخی از افراد امکان حضور در مصاحبه را ندارد در این شرایط پرسشنامه می تواند بسیار کارآمد باشد. با این شیوه می توان انواع متغیرهای کمی و کیفی را اندازه گیری کرد و برای تحلیل های های آماری به  کار گرفت.

طراحی و تحلیل پرسشنامه آماری

در طراحی پرسشنامه آماری برخی از نکات هستند که اگر لحاظ نشوند نمی توان به نتایج حاصل از داده ها اعتماد کرد.

نکته اول این است که سوالات به نحوی نباشند که پاسخ دهنده را به سمت پاسخ مورد نظر محقق هدایت کند. چون امکان شناخت جامعه آماری محدود ممکن نخواهد بود.

نکته ی دیگری که حائز اهمیت است این است که گاها ممکن است پاسخ دهندگان برای بدست آوردن مطلوبیت بیشتر اجتماعی، از دادن جواب درست به سوالات خودداری کنند و گزینه هایی را انتخاب کنند که باعث نشان دادن تصویری بهتر از ان‌ها شود. از این رو با تغییر حقیقت می خواهند نتیجه را زیباتر جلوه دهند. به طور مثال پرسشنامه هایی که در مدارس برای سنجش معلمان طراحی می شود و توسط دانش آموزان پاسخ داده می شوند در اکثر مواقع حقیقت بیان نمی شود و دانش آموز برای جلب نظر معلم ممکن است در نظر سنجی اغراق کند‌.

برای سنجش رفتار، نگرش، نظرات و اهداف تعداد زیادی از افراد از پرسشنامه‌های آماری استفاده می شود این روش یکی از سریع ترین و ارزان‌ترین روش ها می باشد تا با سوالات باز و بسته و ترکیبی، داده های مورد نیاز برای تحقیق یا مصاحبه را تهیه کند.

در این روش تنها نمی توان داده ها را جمع آوری کرد و نتیجه را پیش بینی کرد بلکه باید بر روی داده ها تحلیل آماری مناسب صورت بگیرد و نتایج مورد بررسی قرار بگیرد.

حال بعد از رعایت کامل بخش های مختلف در پرسشنامه نوبت به اصول طراحی می رسد که در زیر به صورت کلی مهمترین اصول یک طراحی موفق را بیان می کنیم.

• موضوعاتی که در پرسشنامه ها درج می شوند باید درست باشند.
• در نگارش پرسشنامه دقت لازم به کار گرفته شود چون باید سوالات از سطح ساده و قابل فهمی برخوردار باشند.
• اگر موضوع پرسشنامه شما فقط قیمت است بهتر است سوالات مرتبط با قیمت باشد همچنین کل سوالات ارتباط نزدیکی به هم داشته باشند‌
• سوالات و پاسخ های ان ها نباید طولانی باشد.
• باید مشخص شود که این سوالات برای چه مجموعه ای می باشد و ترتیب سوالات به درستی رعایت شود.

پرسشنامه تحلیل آماری چیست؟

بعد از طراحی پرسشنامه آماری نوبت به تحلیل آماری می رسد‌ برای تحلیل باید از روش های مختلف کمی و کیفی و یا از نرم افزارهای گوناگون استفاده کرد. امروزه سیستم های کامپوتری و نرم افزارهای رایجی از قبیل spss، sas, lisrel و … امکان تحلبل های اماری را آسان کرده اند و توانایی تغییر انواع متغیرها به عدد را دارند.

انواع پرسشنامه تحلیل آماری

برای اینکه پاسخ های یک پرسشنامه را تحلیل آماری کنیم باید داده ها و اطلاعات بدست آمده از آن به صورت عددی و کیفی در بیایند که این امر با استفاده نرم افزارهای آماری محقق می شود. در ادامه به بعضی از این نرم افزارها پرداخته می شود:

تحلیل با استفاده از SPSS:

در این نرم افزار محاسبات به صورت کمی یا عددی در می آیند. اگر متغیرهای بدست آمده از پرسشنامه کیفی باشند از طریق مقیاس های اسمی یا ترتیبی به صورت عددی ثبت می شوند. البته در حالت هایی که متغیرها کیفی هستند و به صورت عدد در می آیند اعداد به دست آمده ماهیت عددی ندارند و بیشتر به منظور کد گذاری و مشخص کردن سطوح متغیرها به کار گرفته می شوند.

در برخی از پرسشنامه های آماری سوالات به صورت پاسخ بدون محدودیت یا باز طراحی می‌شوند و یا اینکه سوالاتی به صورت بسته با پاسخ چند گزینه ای طراحی می شوند. حال برای تبدیل کردن پاسخ سوالات باز به عدد نیاز به تخصص یک فرد در حوزه تحقیق می باشد.

نرم افزار تحلیل آماری  SAS

SAS مختصر شده ی  Statistical Analysis System می باشد.

قابلیت و کارایی بالای این نرم افزار قادر است تا بیشتر روش های  رایج آماری را پوشش دهد. مهمترین مزیت این روش امکان برنامه نویسی برای تحلیل های پیشرفته مانند تحلیل های ماتریسی می باشد.

نرم افزار تحلیل آماری لیزرل

Lisrel لیزرل مخفف Linear Structural Relation به معنای ارتباطات ساختار خطی می باشد. بیشتر در تست کردن روایی پرسشنامه به کار می رود هدف این نرم افزار انجام آزمون برای رسیدن به تجزیه و تحلیل خوشه ای می باشد.

نرم افزار تحلیل آماری  Statistica: این ابزار معروف از قابلیت های متنوع و منحصر به فردی برخوردار است. عملیات این نرم افراز می تواند به کاربردهایی از قبیل گرافیک و نمودارهای زیبا و کامل منجر شود.

نرم افزار تحلیل آماری  NCSS

نرم افزار NCSS دارای ۲۰۰ ابزار گرافیکی و آماری می باشد که امکانات جامع و کاملی در اختیار محقق قرار می دهد . از ویژگی های این ابزار می توان به امکان رگرسیون خطی و غیرخطی، سازگاری با نسخه های مختلف ویندوز، امکان رسم انواع نمودار و آمار توصیفی اشاره کرد. از آنجا که این نرم افزار محاسبات تعیین حجم نمونه می باشد که تحلیلگران آماری توجه زیادی دارند.

نرم افزار تحلیل آماری  Eview

برای اقتصاد سنجی از  نرم افزار Eview استفاده می شود این نرم افزار تخصصی است و جزء مدرن ترین روش ها در اقتصاد سنجی می باشد.

نرم افزار تحلیل آماری  Expert Choice

مهمترین کاربرد نرم افزار Expert Choice  در علوم مدیریت می باشد که مواردی از قبیل تحلیل سلسله مراتبی یا AHP و مقایسات زوجی را انجام می دهد.

نرم افزار تحلیل آماری  Microfit

این نرم افزار مختص اندازه گیری کاربرد علم آمار در اقتصاد می باشد. این نرم افزار برای افرادی که رشته علوم اقتصادی هستند بهتر است و قابلیت انجام روش رگرسیونی و آزمون های دیگر را دارد.

نرم افزار تحلیل آماری  Minitab

این نرم افزار  جهت تحلیل پرسشنامه آماری کاربرد گسترده ای دارد.  مهمترین قابلیت این نرم افزار در اقتصاد است.

جنبه های اصلی پرسشنامه آماری

طراحی پرسشنامه آماری باید به نحوی باشد که پاسخ دهندگان به سوالات بتوانند راحت سوال را درک و به آن جواب دهند برای دستیابی به این امر رعایت جنبه های اصلی از قبیل فرم کلی، ترتیب سوال‌های پرسشنامه و فرمول بندی سوال‌ها مهم است.

فرم کلی (General Form):

پرسشنامه ها معمولا در دو مدل با ساختار و بدون ساختار طراحی می شوند. در مدل های ساختار یافته سوالات کاملا مشخص و از پیش تعیین شده هستند. تمام سوالات و پاسخ ها مشخص هستند و برداشت های متفاوت در ان ها به حداقل رسیده است. مثلا آیا شما کارمند هستید بله یا خیر این یک نمونه از سوالات ساختار یافته است که کاربر تنها با علامت زدن پاسخ پرسشنامه را پر می کند.

بدون ساختار:

اما در برخی از موارد پرسشنامه ها فاقد این خصوصیات هستند که به آن بدون ساختار گفته می شود که مصاحبه یک نمونه از پرسشنامه بدون ساختار است که با طرح پرسش از فرد نظرات او ثبت می شود. مثلا چگونه می توان از اضافه وزن جلوگیری کرد مثلا اگر فرد یک متخصص تغذیه باشد قطعا برنامه های رژیم غذایی را در پاسخ های خود قرار می دهد.

فرمول‌بندی و تنظیم سوالات:

در طرح سوالات باید این نکته لحاظ شود که سوالات به شیوه ای کاملا واضح و بی طرفانه مطرح شوند اگر در طراحی استانداردهای لازم لحاظ شود دیگر تصور مغرضانه بودن پرسش ها از بین خواهد رفت. از استانداردهای لازم برای تنظیم سوالات می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• درک آن برای تمام افراد آسان باشد.
• ساده و کوتاه طرح شود.
• هر موضوعی به صورت جداگانه در یک سوال آورده شود.
• از ادغام موضوعات مختلف پرهیز شود.
• بهتر است با توجه به نوع تفکر پاسخگو و دغدغه ی فکری او سوالات طرح شود.
• از عبارت ها و جملاتی که کنایه آمیز هستند خودداری کنید.
• کلمات عاطفی، کنایه آمیز، القا کننده ی یک احساس در پرسش نامه گنجانده نشوند.

مهمترین اقدامات برای طراحی و تحلیل پرسشنامه آماری

زمانی که داده های پرسشنامه آماری جمع آوری می شوند در واقع این اعداد و ارقام بدست آمده از این داده ها به خودی خود معنای خاصی ندارند. از این رو باید مورد تحقیق و تحلیل قرار بگیرند تا به یک نتیجه درست و کنترل شده دست پیدا کنند. در زیر مهمترین اقداماتی که در تحلیل آماری باید طی شود را بیان می کنیم.

•  ﻣﺮﺗﺐ ﮐﺮدن و ﺗﻨﻈﯿﻢ داده ﻫﺎ
• ﮐﺪﮔﺬاری داده ﻫا
• ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ داده ﻫﺎ

ﻣﺮﺗﺐ ﮐﺮدن و ﺗﻨﻈﯿﻢ داده ﻫﺎ: مجموعه کارهایی که باید در این مرحله انجام شوند تا به کیفیت و صحت داده ها دست پیدا کرد، عبارتند از:

• جمع آوری داده با دقت زیادی انجام شود.
• بازبینی کامل داده ها توسط خود محقق
• تشخیص و اصلاح اشتباهات موجود
• تبدیل تمامی داده‌ها به یک فرمت یکسان
• تکمیل پرسش های بدون جواب
• اصلاح پرسشنامه هایی که جواب سوالات آن همخوانی ندارد.

ﮐﺪﮔﺬاری داده ها:

داده های به دست آمده حتما بایستی توسط نرم‌افزارهای مخصوصی کد گذاری شوند و به صورت داده عددی در بیایند.

زمانی که چند نفر عملیات کدگذاری را انجام می دهند  باید از ثبات آن اطمینان حاصل کنند.

ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ داده ها: سازماندهی به معنی استفاده از نرم افزارهای مناسب برای تحلیل آماری می باشد داده ها اگر با یک نرم افزار مناسب وارد کامپیوتر شوند قطعا نتایج واقعی تری دارند. در صورت که به سیستم دسترسی نداشته باشید می توانید به روش دستی داده ها را تحلیل کنید. امروز بیشتر محققان و خبرنگار شیوه کامپیوتری را انتخاب می کنند چون بسیار دقیق است و درصد خطا و اشتباه در آن صفر می باشد.

تجزیه و تحلیل داده ها: برای پردازش اصلی داده ها از دو روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده می شود.

در پرسشنامه آماری تنها با پردازش داده ها و تحلیل آن به اطلاعات مورد نیاز می توان در مورد رخداد پیشرو تصمیم گرفت. اهمیت استفاده از پرسشنامه به قدری می باشد که تقریبا بدون آن نمی توان به طور دقیق نتایج حصول شده را استفاده کرد.

شما با استفاده از پرسشنامه آنلاین اول فرم به راحتی می توانید پرسشنامه آماری خود را آنلاین کنید و داده های خود را جمع آوری کنید: