شاید برای شما هم جالب باشد بدانید طیف لیکرت چیست و چه کاربردی دارد. در ابتدا خوب است بدانید که این طیف را با نام مقیاس لیکرت هم می‌شناسند. این طیف پرکاربردترین نوع مقیاس‌های رتبه بندی برای اندازه‌گیری مستقیم نظرات مردم است. لیکرت نوعی مقیاس ۵ یا ۷ گزینه‌ای است که به افراد اجازه می‌دهد میزان موافقت یا مخالفت خودشان با موضوع نظرسنجی را از طریق یک جمله خاص بیان نمایند. این مقیاس در سال ۱۹۳۲ به وسیله روانشناس اجتماعی معروف رنسانس لیکرت گسترش پیدا کرده و به همین دلیل نام آن را طیف لیکرت نامیده‌اند. سوالاتی که در این نظرسنجی پرسیده می‌شوند طیف گسترده‌ای از پاسخ‌ها را در بر می‌گیرند به طوری که افراد کاملاً موافق یا کاملاً مخالف در موضوع مورد نظر می‌توانند به خوبی نظر خودشان را نشان دهند. حتی برای افرادی که بیطرف هستند یک گزینه میانی در نظر گرفته شده است.
مثلاً فرض کنید پرسشنامه لیکرت در مورد مسائل زیست محیطی باشد. در واقع سوال نظرسنجی به این گونه مطرح شود که” من معتقدم مسائل زیست محیطی مهمترین مسائل پیش روی بشر امروزی است”. اکنون می‌توانیم نمونه پرسشنامه طیف لیکرت را با گزینه‌های شدیداً مخالف، مخالف، بیطرف، موافق و شدیداً موافق ایجاد کنیم و به ترتیب به هر کدام از آنها اعداد یک تا پنج را نسبت دهیم. این اعداد اهمیت زیادی در تحلیل طیف لیکرت دارند. در واقع تحلیل نظرات پاسخ دهندگان براساس میزان این اعداد بررسی می‌شود. در مورد این مقیاس جالب در ادامه توضیحات بیشتری بیان خواهیم کرد.
با استفاده از طیف و پرسشنامه لیکرت چگونه یک نظرسنجی ایجاد کنیم؟
اکنون که متوجه شدیم طیف لیکرت چیست، طبیعتاً دوست داریم با نحوه ایجاد آن هم آشنا شویم. ایجاد یک نظرسنجی لیکرت کار آسانی نیست اما چهار مرحله‌ای که در ادامه خدمت شما معرفی می‌کنیم می‌تواند در ساخت آن شما را کمک کند:
- تعیین پارامتر اندازه‌گیری: اولین چیزی که در ساخت پرسشنامه آنلاین لیکرت باید به آن توجه داشته باشید، تعیین پارامتر اندازه‌گیری است. مثلا اگر موضوع نظرسنجی شما خرید آنلاین است، پارامتر اندازه‌گیری می‌تواند میزان علاقه مردم به این روش خرید باشد.
- لیستی از ویژگی‌های شاخص ایجاد کنید: مقیاس لیکرت برای زمانی که بخواهید در یک نظرسنجی رضایت مشتریان را ارزیابی کنید فوق العاده است. نوع پرسش‌های شما در چنین شرایطی باید در مورد ویژگی‌های شاخصی باشد که مد نظر مردم قرار می‌گیرد. شما باید لیستی از این ویژگی‌ها ایجاد کنید. مثلاً در مورد خرید آنلاین کلماتی مثل خسته کننده بودن، آسان بودن، قابل لمس بودن، سرعت خرید و … می‌توانند به عنوان ویژگی‌های مهم مطرح شوند.
- نوع مقیاس: در طیف لیکرت انتخاب نوع مقیاس اهمیت زیادی دارد. در این زمینه شما باید دو مقیاس مهم را انتخاب کنید. اول باید در مورد مقیاس معنایی تصمیم بگیرید. یعنی مشخص کنید که گزینه‌های شما چه عباراتی باشند. کلماتی مانند موافق- مخالف، مفید- مفید نیست، راضی-ناراضی و … می‌توانند برای شما مناسب باشند. مقیاس دوم که باید به آن توجه داشته باشید تعداد گزینه‌های پاسخ است.
- کیفیت نظرسنجی: نظرسنجی یک فرایند تکراری است و کلید موفقیت در آن تحقیقات مناسب، تجزیه و تحلیل، بازنگری و بهبود روش جمع آوری اطلاعات است. شما نمی‌توانید روی یک جامعه بزرگ مثل جمعیت یک شهرستان برای نظرسنجی خودتان حساب کنید چرا که این کار هم زمان زیادی می‌خواهد و هم هزینه‌های زیادی برای شما به همراه دارد. به جای آن شما باید نمونه‌ای از جامعه را که اکثر ویژگی‌های جامعه اصلی را داشته باشد برای نظر سنجی انتخاب کنید. اگر نمونه شما درست انتخاب شود، نتیجه نظرسنجی به نظر جامعه نزدیک‌تر است.
تحلیل داده‌ها با طیف لیکرت
تا اینجا توضیحات گوناگونی در مورد اینکه طیف لیکرت چیست و چگونه می‌توان آن را ایجاد کرد خدمت شما بیان نمودیم. یکی از مهمترین نکات دیگری که در مورد این مقیاس باید به آن بپردازیم، اهمیت تحلیل آن است. طبقه بندی پاسخ‌ها یا همان داده‌های ورودی در مقیاس لیکرت دارای ترتیب رتبه‌ای هستند اما فواصل بین مقادیر را در آنها نمی‌توان برابر دانست. از این رو، میانگین و انحراف معیار برای داده‌های ترتیبی مقیاس ارزیابی مناسبی نیستند. مقیاس‌های شما در این روش می‌توانند موارد زیر باشند:
- میانه: یکی از مقیاس‌های پرکاربرد در علم آمار میانه است که اطلاعات خوبی در مورد داده‌ها در اختیار شما قرار می‌دهد. داده‌های ترتیبی را با استفاده از میانه بهتر می‌توان تفسیر کرد و تحلیلی با کیفیت از آنها ارائه نمود.
- نمودار میله‌ای: یکی از راه‌های نشان دادن نتایج یک آمارگیری استفاده از نمودارهای مختلف است. نمودار میله‌ای برای داده‌های ترتیبی جهت نمایش توزیع داده‌ها می‌تواند گزینه مناسبی باشد. ضمناً توجه داشته باشید به دلیل اینکه داده‌های ما در این روش پیوسته نیستند امکان استفاده از نمودار هیستوگرام را نداریم.
طیف لیکرت فازی چیست؟
زمانی که علاقه دارید بدانید طیف لیکرت چیست، باید در مورد برخی ایرادات موجود در آن و روش رفع آنها نیز اطلاعاتی به دست آورید. با وجود اینکه این مقیاس اندازه‌گیری روش مخصوصی دارد که ساخت و مدیریت نظرسنجی و کدگذاری و تجزیه و تحلیل داده‌ها را آسان می‌کند اما اشکالاتی هم در آن وجود دارد. برای اینکه با تحریف اطلاعات و همچنین از دست رفتن آنها که به دلیل نوع مقیاس بندی در روش لیکرت و همچنین ماهیت ترتیبی آن رخ می‌دهد معمولاً استفاده از منطق فازی پیشنهاد می‌شود. طیف لیکرت فازی یک مقیاس جدید است که بر اساس نظریه مجموعه‌های فازی ایجاد می‌گردد. مهمترین ویژگی طیف فازی در روش لیکرت این است که اجازه می‌دهد توافق جزئی در یک نقطه مقیاس اتفاق بیفتد. با اضافه شدن این ویژگی، مقیاس جدید می‌تواند اطلاعات از دست رفته را نگه دارد و همچنین اطلاعات تحریف شده را به خوبی تنظیم نماید. این موضوع کمک می‌کند تا برخی تحلیل‌ها در مقیاس لیکرت نتایج دقیق‌تری به همراه داشته باشند.
روش استفاده از نتایج طیف لیکرت چیست؟
به نظر شما راه استفاده از نتایج به دست آمده طیف لیکرت چیست؟ زمانی که شما نظرسنجی آنلاین خودتان را برای بدست آوردن داده‌های مقیاس لیکرت انجام می‌دهید بخش عمده کار را پشت سر می‌گذارید. اگر از آیتم‌های این مقیاس در نظرسنجی استفاده کرده باشید، اطلاعات مهمی مثل میانگین، میانه و مُد را به دست خواهید آورد. هرچند نظرسنجی‌هایی که در مقیاس لیکرت انجام می‌شوند ساده هستند اما یک ایراد بزرگ دارند که در هنگام تحلیل نتایج با آن برخورد می‌کنید. در این روش همه چیز بر اساس نظرات پاسخ دهنده است که طبیعتاً ممکن است گرایش‌های اعتقادی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، ورزشی و … هم داشته باشد که احتمال دارد او را از گفتن واقعیت دور کند. از طرفی با وجود این که در بسیاری از نظرسنجی‌ها، اسامی پاسخ‌دهندگان مخفی می‌ماند اما باز هم مردم به جای صداقت، ارائه پاسخ‌های متداول اجتماعی را بیشتر می‌پسندند.
برای رفع این مشکل پیشنهاد می‌کنیم تا جای امکان نظرسنجی‌های خودتان را به صورت سوالی مطرح کنید و در گزینه‌های خودتان جملات مثبت و منفی را وارد نموده و هر دو را از نظر ثبات مورد ارزیابی قرار دهید. البته بسیاری از ایراداتی که در اینجا بیان کردیم صرفاً محدود به این مقیاس نیستند و متاسفانه در اکثر نظرسنجی‌ها این ایرادات وجود دارند. این ایرادات تا زمانی پابرجا هستند که جامعه در پاسخ به سوالات نظرسنجی جملات قشنگ و شیک را جایگزین حقیقت و صداقت کند. خلاقیت شما در نحوه طراحی پرسش‌ها و گزینه‌ها می‌تواند تا حدی این مشکلات را برطرف نماید. ضمناً توجه داشته باشید که برای بالا بردن کیفیت تفسیر و تحلیل خودتان از داده‌های مقیاس لیکرت می‌توانید از نرم افزارهایی مانند spss نیز کمک بگیرید.
اگر حساب کاربری ندارید همین الان به صورت رایگان ایجاد کنید:
به راحتی پرسشنامه خود را به صورت رایگان آنلاین کنید:
در پرسشنامه های آماده اول فرم به بیش از 1000 پرسشنامه آماده دسترسی دارید